Jak nauczyć niemowlę pić wodę – porady

Od kiedy podawać dziecku wodę do picia?

W pierwszym półroczu życia zapotrzebowanie niemowlaka na płyny jest pokrywane przez mleko mamy lub mleko modyfikowane.

U malucha karmionego piersią dopiero po ukończeniu 6. miesiąca życia wprowadza się inne płyny, przede wszystkim wodę. Mleko mamy zmienia skład w zależności od potrzeb dziecka (może stawać się bardziej wodniste lub wręcz przeciwnie – bogatsze w tłuszcze, bardziej energetyczne, o mniejszej zawartości wody), dostarczając adekwatną ilość płynów. Z tego powodu w czasie, gdy całkowitą podstawą żywienia jest pokarm kobiecy, nie trzeba się martwić o podawanie dodatkowej ilości płynów.

Dopajanie niemowlaka w tym okresie jest przeciwwskazane, ponieważ woda zabiera miejsce w żołądku. W perspektywie długoterminowej może zwiększać się przez to ryzyko niedoborów kalorycznych i braków poszczególnych składników pokarmowych w diecie dziecka.

Maluch, u którego podstawą jadłospisu jest mleko modyfikowane, także nie powinien być regularnie dopajany. W tym przypadku można jednak podawać wodę w niewielkiej ilości pomiędzy karmieniami wcześniej niż po 6. miesiącu życia w szczególnych sytuacjach, m.in. w czasie upałów lub ze wskazań medycznych (np. przy wystąpieniu chorób przebiegających z gorączką, wymiotami, biegunką).

Dlaczego warto przyzwyczajać niemowlę do picia wody?

Woda jest podstawowym zalecanym źródłem nawodnienia włączanym do diety dziecka, gdy wprowadzamy posiłki uzupełniające i w diecie malucha stopniowo zmniejsza się udział mleka mamy lub mleka modyfikowanego. Dlaczego lepiej wybierać wodę niż herbatkę, sok, czy inne napoje?

Przede wszystkim ze względu na to, że w kontekście zdrowia opłaca się kształtować u dziecka nawyk, że służące do nawodnienia płyny nie mają zdecydowanego smaku, szczególnie słodkiego. Unikanie picia zawierających cukry napojów to ważny krok w profilaktyce otyłości i próchnicy. Ma to też znaczenie dla zapewnienia maluchowi diety o odpowiedniej wartości odżywczej (płyny zawierające cukry, nawet te naturalnie występujące, mogą wypierać z diety bardziej wartościowe pod kątem odżywczym produkty).

Jaką wodę wybrać dla niemowlaka?

Odpowiednim płynem dla niemowląt po 6. miesiącu życia jest woda źródlana oraz woda mineralna niskozmineralizowana, niskosodowa i o niskiej zawartości siarczanów, co oznacza, że:

• Ogólna zawartość składników mineralnych w wodzie nie powinna przekraczać 500 mg na litr,
• Zawartość sodu (Na), a także siarczanów (SO lub SO4) powinna być nie wyższa niż 20 mg na litr.

Niemowlęta są grupą o wrażliwym organizmie, bardziej narażonym na niekorzystne skutki występowania ewentualnych zanieczyszczeń mikrobiologicznych (bakterii) i chemicznych (np. kadmu, nadmiaru fluoru, azotanów i azotynów). Z tego powodu poleca się podawać im wodę butelkowaną zamiast wody z kranu, nawet filtrowanej i/lub przegotowanej.

Nie należy podawać dziecku wody przechowywanej po otwarciu przez dłużej niż 24 h, a także wody pochodzącej z butelki, z której ktoś wcześniej bezpośrednio pił.

Jak nauczyć dziecko pić wodę?

Już od momentu, kiedy niemowlę próbuje wody po raz pierwszy, najlepiej podawać ją z otwartego kubka. Dzięki temu uczymy dziecko popijania płynów łyczkami zamiast ssania. Takie rozwiązanie jest rekomendowane ze względu na lepsze efekty w kontekście dalszego rozwoju aparatu mowy u dziecka niż w przypadku przedłużonego picia z butelki lub używania kubków niekapków. Zgodnie z zaleceniami, niemowlakowi można proponować też wodę do picia w naczyniach z rurką.

Najlepiej wybrać plastikowy kubek w niewielkim rozmiarze (wystarczy pojemność około 100 ml). Model powinien być łatwy do trzymania przez malucha. Można wybrać wersję z dodatkowymi uchwytami z boku, jednak trzeba mieć na uwadze, że prędzej czy później dziecko będzie musiało przyzwyczaić się też do kubków i szklanek o standardowym kształcie.

Jak nauczyć dziecko picia wody z otwartego kubeczka? Poniżej prezentujemy instrukcje, która krok po kroku przeprowadzi cię przez ten proces:

1. Z wyprzedzeniem podaj dziecku pusty kubeczek i pozwól mu zapoznać się z tym przedmiotem, przyzwyczaić się do jego trzymania.
2. Przy podejmowaniu pierwszych prób picia wody, warto wykorzystać naturalną tendencję niemowlaka do naśladowania rodzica. Upewnij się, że maluch siedzi stabilnie i wlej niewielką ilość wody (wystarczy 30-50 ml) do kubeczka, z którego picie będzie stanowiło „wzór” dla dziecka. Siedząc tak, żeby niemowlę dobrze cię widziało i zwracając jego uwagę na siebie, weź mały łyk wody.
3. Następnie zaoferuj niemowlakowi kubeczek z wodą (może to być to samo naczynie lub inny, najlepiej podobnie wyglądający kubeczek). Trzymaj go przed dzieckiem i pozwól maluchowi sięgnąć oraz chwycić za naczynie. Następnie pomóż mu przenieść je do ust i stabilnie oprzeć na dolnej wardze.
4. Przechyl powoli kubeczek pod kątem wystarczającym, żeby niewielka ilość wody znalazła się przy wardze dziecka. Pozwól maluchowi, żeby sam zgarnął trochę płynu (nie wlewaj go sama do jego buzi). Możesz zaobserwować, że niemowlę przy pierwszych próbach nie połyka łatwo płynu, tylko rozlewa go lub nawet lekko się krztusi i kaszle. To część procesu nauki.
5. Podejmuj w ten sposób kolejne próby podawania płynu, najlepiej każdego dnia. Staraj się zaangażować dziecko w ten proces, by z czasem coraz więcej potrafiło zrobić bez twojego udziału, a tylko z niewielką asystą i kontrolą.
6. Dążymy do tego, żeby w końcu móc stawiać maluchowi naczynie z wodą na tacce jego krzesełka, a ono samodzielnie chwytało je i piło bez pomocy. Pamiętaj, że umiejętność picia wody z kubeczka bez udziału opiekuna jest jednak umiejętnością, która zwykle rozwija się powoli. Typowo maluchy w pełni opanowują ją około 18.-24. miesiąca życia.

Oczywiście niemowlęta lubią eksperymentować z przedmiotami w ich otoczeniu i prawdopodobnie będzie zdarzać się, że podczas nauki picia wody kubeczek z zawartością w sposób przypadkowy lub celowy wyląduje na podłodze. Warto przyjąć to ze spokojem i nie traktować jako powodu do nadmiernego wyręczania dziecka w całym procesie.

Gdy maluch będzie już lepiej sobie radził z piciem wody, możesz zacząć wlewać do kubeczka od razu większą jej ilość. Lepiej się z tym wstrzymać na początku ze względu na wysokie ryzyko wylania się wody na niemowlę i otoczenie.

Ile wody potrzebuje niemowlę?

Zapotrzebowanie na płyny w pierwszym półroczu życia jest pokrywane przez mleko mamy lub mleko modyfikowane. Za wystarczające spożycie uznaje się wtedy poziom 700-1000 ml dziennie.

U niemowląt, które ukończyły 6. miesiąc życia zapotrzebowanie wynosi 800-1000 ml. Nadal w większości pokrywane jest przez posiłki oparte o mleko. Udział w jego realizacji mają jednak wtedy także płyny pochodzące z żywności uzupełniającej (m.in. warzywa i owoce), a także podawane płyny, takie jak woda.

Dla dzieci w pierwszym roku życia nie ma określonej ilości wody, która powinna być wypijana jako osobny płyn. Podawanie wody na tym etapie służy w dużej mierze zdobywaniu umiejętności spożywania napoju łyczkami z otwartego kubka. Mogą to być nadal bardzo małe ilości, np. kilka łyczków dziennie.

Po pierwszym półroczu życia często oferujmy więc dziecku płyny, ale pozwólmy, by samo zdecydowało, czy i ile wody potrzebuje w danym momencie. Niemowlę nie musi pić jej dużo.

Co zrobić, gdy niemowlę nie chce pić wody?

Woda jest dla przyzwyczajonego do lekko słodkiego smaku mleka mamy lub mleka modyfikowanego niemowlaka nowym płynem i podobnie jak w przypadku każdego innego wprowadzanego do diety dziecka produktu, jej smak i konsystencja może nie być zaakceptowana od razu.

Jeśli maluch nie chce pić wody, kluczem jest zwyczajnie dalsze podawanie tego płynu, bez nadmiernego namawiania czy naciskania dziecka do jego spożywania. Po prostu należy kontynuować oferowanie jej bez dostępnej alternatywy w postaci napojów o innym smaku (np. herbatek czy soków).

Poniższe zasady mogą dodatkowo pomóc w zachęceniu dziecka do picia wody:

• Jeśli dopiero zaczynasz podawanie dziecku płynów innych niż mleko mamy lub mleko modyfikowane, nie oferuj żadnych poza wodą. W sytuacji, gdy maluch nauczy się picia alternatywnych, przede wszystkim słodszych napojów, trudniej będzie zachęcić go do spożywania czystej wody bez dodatków smakowych.
• Bądź przykładem dla dziecka. Warto, by woda stanowiła podstawowy napój także dla innych członków rodziny. Dzięki temu jej picie będzie wydawało się dziecku bardziej naturalne.
• Nigdy nie zmuszaj niemowlaka do picia wody. To buduje tylko silniejszy opór i niechęć do jej spożywania.
• Stwórz przyjemną atmosferę przy pierwszych próbach picia wody przez dziecko. Staraj się nie okazywać zniecierpliwienia, jeśli nauka będzie szła opornie.

Warto zastanowić się także nad przyczyną niechęci dziecka do picia wody. Być może niemowlę po prostu jest jeszcze na etapie, gdy mleko w pełni zaspokaja jego potrzeby w kontekście ilości płynów. Jeśli jest to 7.-8. miesiąc życia i maluch nie wydaje się jeszcze specjalnie zainteresowany zawartością kubeczka, nie stanowi to problemu. Warto po prostu często podejmować dalsze próby nauki picia wody.

Czasami w zachęceniu niemowlaka do spożywania płynów pomaga przesunięcie czasu ich podawania. Dla przykładu, jeśli oferujesz wodę zwykle po posiłku, spróbuj następnym razem odczekać dłużej po jedzeniu, kiedy dziecko może odczuwać już większe pragnienie.

Częste powtarzanie podawania dziecku wody jest niezbędne, żeby maluch przyzwyczaił się do jej spożywania. Pamiętaj, że nauka umiejętności picia wody z otwartego kubeczka może wymagać sporo czasu i staraj się cierpliwie podejść do tego procesu.

Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami.

Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

Źródła:

1. Szajewska H., Socha P., Horovath A. i wsp. (2021) Zasady Żywienia Zdrowych Niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Przegląd Pediatryczny 50: 1-19, dostęp: https://ptp.edu.pl/dokumenty/4337.pdf.
2. Horovath A., Rachtan-Janicka J., Rybak A. i wsp. Poradnik żywienia niemowląt. Krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin, Medycyna Praktyczna, dostęp: https://1000dni.pl/wp-content/uploads/2023/01/poradnik-zywienia-niemowlat-1341.pdf.
3. Woś H., Weker H., Jackowska T. i wsp. (2011) Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne/Pediatria, 8: 27-35, dostęp: https://www.standardy.pl/artykuly/id/158.
4. National Health Service (2022) FAQ: What are the recommendations for giving water during infancy?, dostęp: https://elht.nhs.uk/application/files/6316/6022/5455/Water_during_infancy_FAQ_final_1.pdf.
5. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. (2020) Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa, dostęp: https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/normy_zywienia_2020web.pdf.