Od czego zacząć odpieluchowanie dziecka? Poradnik

Kiedy odpieluchować dziecko?

Uważa się, że czasem, kiedy można z powodzeniem rozpocząć odpieluchowywanie u większości dzieci jest okres między 18. i 24. miesiącem życia. Przed tym wiekiem duży odsetek maluchów nie wykazuje jeszcze fizjologicznej gotowości do korzystania z nocnika zamiast pieluszki, a podejmowanie prób może być frustrujące zarówno dla rodzica, jak i dziecka. Natomiast po ukończeniu 24. miesiąca życia może już być nieco trudniej zmienić przyzwyczajenia, jeśli do tego czasu maluch nie został w ogóle zaznajomiony z używaniem nocnika.

Dzieci rozwijają poszczególne umiejętności w różnym tempie, dlatego lepszym wyznacznikiem odpowiedniego momentu na odzwyczajenie od pieluszki są istotne w tym kontekście zdolności malucha, a nie określony miesiąc życia. Za właściwy moment uznaje się ten, w którym dziecko wykazuje oznaki gotowości do samodzielnego załatwiania swoich potrzeb z użyciem nocnika, a rodzic ma czas, przestrzeń i cierpliwość, żeby wspierać je w procesie nauki.

Wśród oznak gotowości do odpieluchowania można wskazać następujące umiejętności:

• Dziecko potrafi podejść samodzielnie do nocnika i na nim stabilnie usiąść,
• Maluch umie podnieść i opuścić dolną część ubranka (w okresie odpieluchowywania warto postawić na luźniejsze ubranka na gumkę, bez guzików i suwaków, by dziecko lepiej sobie z nimi radziło),
• Okresy, gdy dziecko ma suchą pieluszkę trwają co najmniej 1-2 godziny,
• Dziecko wie i komunikuje, kiedy ma mokro w pieluszce,
• Dziecko daje ci znać o swoich potrzebach fizjologicznych,
• Maluch rozumie 1-2 etapowe łatwe instrukcje i potrafi je wykonywać,
• Dziecko lubi naśladować innych,
• Dziecko wykazuje chęć samodzielnego wykonywania niektórych czynności.

Przedział 18. – 24. miesięcy jest pewnym wyznacznikiem czasu, kiedy większość maluchów wykazuje gotowość do odpieluchowania, ale u części z nich następuje to później. Można wtedy odłożyć próby rozpoczęcia treningu korzystania z nocnika nawet do 30. miesiąca życia.

Kiedy lepiej wstrzymać się z odpieluchowaniem dziecka?

Jeśli nie zauważasz wszystkich lub choćby zdecydowanej większości wymienionych wyżej oznak gotowości do odpieluchowania, warto poczekać z treningiem, by nie dostarczać stresu zarówno sobie, jak i maluchowi.

Ponadto okresy, kiedy dochodzi do poważniejszych zmian w życiu dziecka (np. nowe miejsce zamieszkania, pójście do żłobka lub czas świeżo po urodzeniu się rodzeństwa) nie jest odpowiednim do rozpoczęcia odpieluchowania.

Lepiej nie zaczynaj też treningu korzystania z nocnika, kiedy sama nie masz zbyt wiele czasu i przestrzeni na to, żeby okazać dziecku dodatkową dozę cierpliwości w sytuacji, gdy nie wszystko będzie szło po twojej myśli.

Jak odpieluchować dziecko?

Istnieje wiele sposobów na odpieluchowanie dziecka. Możemy znaleźć informacje o metodach, które opierają się na wdrożeniu intensywnego (dość mocno obciążającego dla dziecka i rodzica) 1-3 dniowego treningu korzystania z nocnika - i zaakceptowaniu nieodłącznych w tym przypadku wielokrotnych w ciągu dnia wpadek. Inne polegają na stopniowym przyzwyczajaniu dziecka do właściwego reagowania na potrzebę skorzystania z toalety.

Najczęściej polecany przez instytucje zajmujące się pediatrią sposób to tzw. odpieluchowanie zorientowane na dziecko według Brazeltona. Jest to metoda, w której w myśl „po pierwsze nie szkodzić” podążamy za możliwościami i chęciami malucha na danym etapie. Próbujemy je zainteresować i zmotywować do korzystania z nocnika, ale nie naciskamy, jeśli w danym momencie stawia opór i nie staramy się na siłę przyspieszyć tego procesu.

Odpieluchowanie dziecka krok po kroku

Od czego zacząć odpieluchowanie metodą Brazeltona? Jeśli uznasz, że to już czas na rozpoczęcie treningu załatwiania potrzeb bez pieluszki, możesz zacząć przechodzić przez kolejne kroki tego procesu:

1. Rozpocznij od nabycia nocnika (możesz iść z maluchem do sklepu i pozwolić mu wybrać np. ulubiony kolor). Wyjaśnij, do czego służy i postaw go w miejscu, do którego dziecko ma dostęp.
2. Pozwól maluchowi przez jakiś czas (1-3 tygodnie) zaznajomić się z nowym nocnikiem. Może wykorzystywać go do zabawy, siadać w ubraniu – chodzi o to, żeby przyzwyczaił się do tego przedmiotu.
3. Następnie daj dziecku szansę, żeby siadało na nocniku nagą pupą, bez spodenek i pieluchy. Warto zachęcić je do tego, kiedy widzisz (lub komunikuje nam), że potrzebuje załatwić swoją potrzebę, a jeśli dziecko robi kupkę regularnie - w czasie, kiedy się tego spodziewasz.
4. Możesz także zademonstrować dziecku, do czego służy nocnik, pokazując mu, że wkładasz brudną pieluszkę do nocnika i tłumacząc, że tam powinna znaleźć się jej zawartość.
5. Ponadto dobrze jest regularnie robić przerwy w ciągu dnia na to, żeby zaproponować dziecku, żeby usiadło na nocniku i zrobiło siusiu lub kupkę. Warto także przypomnieć mu o tym przed snem. Pamiętaj, żeby nigdy nie zmuszać malucha do długiego przesiadywania na nocniku ani wysilania i napinania się, żeby załatwiło swoją potrzebę.
6. Chwal dziecko zawsze, gdy komunikuje ci potrzebę, za podejmowane próby korzystania z nocnika i daj mu wyraźnie znać, że jesteś zadowolona w momencie, gdy dziecko faktycznie zrobi kupkę lub sisiu do nocnika.
7. Pamiętaj, żeby za treningiem korzystania z nocnika od początku szła również nauka zasad higieny.
8. Kiedy dziecko przez kilka tygodni pokazuje już, że potrafi korzystać z nocnika i znacznie rzadziej moczy pieluchy, warto zacząć zakładać mu specjalne majtki treningowe, które mogą stanowić etap pośredni między pieluszką i klasyczną bielizną. Mają one chłonną wkładkę, dzięki czemu zmniejszone jest ryzyko przeciekania (daje to więcej czasu na reakcję), a jednocześnie w porównaniu do pieluszki pozwalają maluchowi lepiej poczuć, że zrobiło się w nich mokro.

Zawsze, kiedy maluch protestuje, gdy zachęcasz go do skorzystania z nocnika – odpuść, załóż mu pieluchę i spróbuj ponownie po kilku dniach lub tygodniach.

Ponadto pamiętaj, żeby nie złościć się ani nie karać dziecka, jeśli przydarzają mu się „wpadki”, nawet po okresie, kiedy miałaś wrażenie, że maluch wie już, co robić. Jest to całkowicie normalne. Bądź przygotowana na to, że może się zdarzyć nawet w późniejszym okresie odpieluchowywania. Zachowanie pozytywnego nastawienia do całego procesu i okazywanie dziecku wyrozumiałości i entuzjazmu do dalszych prób pomaga, by następnym razem się udało.

Jak długo trwa odpieluchowanie dziecka?

To, jak dużo czasu zajmie odpieluchowanie w dużej mierze zależy od gotowości dziecka do samodzielnego załatwiania swoich potrzeb w momencie, kiedy zaczniemy ten proces. Najczęściej zajmuje kilka miesięcy zanim maluch zrozumie jak i kiedy korzystać z nocnika oraz zacznie to być dla niego normą.

Odpieluchowanie nocne zwykle trwa znacznie dłużej niż nauczenie korzystania z nocnika w ciągu dnia. Dziecko może potrzebować dodatkowych miesięcy lub nawet lat, żeby przestać moczyć się w nocy. Warto zrezygnować z zakładania pieluszki przed snem dopiero wtedy, kiedy widzisz, że regularnie jest ona sucha przy sprawdzeniu od razu po obudzeniu się malucha.

Większość dzieci udaje się w pełni odpieluchować na dzień w wieku 30 - 36 miesięcy, a odpieluchowanie nocne przeprowadzić w okresie między ukończeniem 3. i 4. roku życia. Warto pamiętać jednak, że u części maluchów ten proces zakończy się później i nie musi to świadczyć o żadnych nieprawidłowościach. Ponadto „wypadki” u dziecka mogą zdarzać się również po dłuższym czasie od pełnego odpieluchowania.

Źródła:

1. Baird D. C., Bybel M., Kowalski A. W. (2019) Toilet training: Common Questions and Answers, American Family Physician, 100(8): 468-474, dostęp: https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2019/1015/p468.html.
2. Kidoo D. A. (2012) Toilet training children: when to start and how to train them, Canadian Medical Association Journal, 184(5): 511, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3307553/.
3. Institute for Quality and Efficiency in Health Care (2023) Overview: Potty Training, National Library of Medicine, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279296/.