Bóle wzrostowe to uczucie dyskomfortu odczuwanego przez dziecko w kończynach dolnych, pojawiające się bez uchwytnej przyczyny, np. urazu. Dolegliwości mogą się powtarzać wielokrotnie w okresie dziecięcym. Typowo występują tylko w godzinach wieczornych lub w nocy. W jakim wieku pojawiają się bóle wzrostowe u dzieci i jak można je rozpoznać? Co pomaga sobie z nimi radzić? Sprawdź!
Co znajdziesz w tym artykule:
- 1.Czym są bóle wzrostowe u dzieci i kiedy się pojawiają?
- 2.Przyczyny bólów wzrostowych u dzieci
- 3.Objawy związane z bólami wzrostowymi u dzieci
- 4.Kiedy zgłosić się z dzieckiem do lekarza?
- 5.Jak rozpoznaje się bóle wzrostowe i odróżnia się je od innych przyczyn dolegliwości?
- 6.Co może pomóc dziecku przy bólach wzrostowych?
- 7.Bóle wzrostowe – co warto pamiętać?
Czym są bóle wzrostowe u dzieci i kiedy się pojawiają?
Bóle wzrostowe, inaczej określane jako łagodny ból kończyn okresu dziecięcego, są częstą przypadłością u dziewczynek i chłopców w wieku od 3 do 12 lat. Polegają na odczuwania bólu jednocześnie w obu kończynach dolnych. Nie wiążą się z zagrożeniem dla zdrowia dziecka i ustępują samoistnie.
Typowo bóle wzrostowe pojawiają się w godzinach wieczornych oraz w nocy. Dość często zdarza się, że zgłaszane objawy są nasilone i nie pozwalają dziecku spać, po czym następnego dnia rano nie skarży się ono już na żadne dolegliwości.
Przyczyny bólów wzrostowych u dzieci
Mimo nazwy, która wskazywałaby, że proces wzrastania pełni rolę w występowaniu bólów kończyn, brakuje potwierdzających to dowodów. Aktualne dane naukowe wskazują na brak związku między występowaniem okresów, kiedy przypadłość jest nasilona i czasem obserwacji największych przyrostów wysokości ciała u dziecka.
Faktyczne przyczyny odczuwania bólów wzrostowych nie zostały dobrze poznane. Uważa się, że pojawiają się prawdopodobnie jako skutek połączenia różnych czynników. Brane pod uwagę teorie obejmują wpływ:
- Dużego stopnia aktywności fizycznej (dzieci często nie zwracają uwagi na ból w trakcie wysiłku - dopiero później, gdy odpoczywają, zaczynają zauważać dolegliwości związane z przemęczeniem mięśni),
- Stanu nadmiernej mobilności stawów,
- Płaskostopia,
- Niskiego progu odczuwania bólu,
- Obniżonej gęstości kości,
- Niskiego stężenia witaminy D,
- Stresu związanego z sytuacjami społecznymi (ból jako objaw psychosomatyczny).
Objawy związane z bólami wzrostowymi u dzieci
Cechy charakteryzujące bóle wzrostowe u dziecka to przede wszystkim nawracające, symetryczne (odczuwane w obu kończynach dolnych) dolegliwości bólowe, które opisuje się jako ciągnące, palące, kłujące lub pulsujące. Mogą obejmować okolice ud, piszczeli i podudzi. Typowo obejmują przednie powierzchnie piszczeli, łydki, doły podkolanowe. Odczuwane są w mięśniach, a nie stawach. Często występują naprzemiennie w kończynach. Występują wieczorami i w nocy, nie pojawiają się we wcześniejszych godzinach dnia. Mogą wybudzać dziecko ze snu. Z reguły trwają około 15-30 min.
Kiedy zgłosić się z dzieckiem do lekarza?
Bóle wzrostowe wymagają zasięgnięcia porady lekarza, jeśli często powracają, a przy tym są bardzo nasilone i utrudniają dziecku normalne funkcjonowanie. Pediatra po wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości może zlecić doraźne przyjmowanie środków farmakologicznych łagodzących ból.
Wizyty u lekarza wymaga także dyskomfort, który nie odpowiada w pełni charakterystyce typowych bólów wzrostowych i ma niejasną przyczynę (niewynikającą np. z łagodnego urazu). W takiej sytuacji potrzebna jest diagnostyka w kierunku innych możliwych powodów występowania dolegliwości. Zgłoś się z dzieckiem do pediatry, jeśli pojawiają się u niego objawy, takie jak:
- Ból odczuwany rano lub w godzinach przedpołudniowych,
- Ból nasilający się przy wykonywaniu aktywności fizycznej,
- Ból odczuwany tylko w jednej nodze,
- Ból, któremu towarzyszy gorączka,
- Ból uniemożliwiający chodzenie lub sprawiający, że dziecko kuleje,
- Zaczerwienienie widoczne na nodze,
- Kończyna wydaje się cieplejsza niż temperatura innych części ciała,
- Widoczne zmiany w postaci wysypki czy obrzęków,
- Bóle w innych niż kończyny dolne częściach ciała, np. bóle pleców, rąk.
Dodatkowe objawy, takie jak przewlekłe osłabienie, zmniejszenie apetytu oraz utrata masy ciała u dziecka również powinny skłonić do konsultacji z lekarzem.
Jak rozpoznaje się bóle wzrostowe i odróżnia się je od innych przyczyn dolegliwości?
Lekarze najczęściej rozpoznają bóle wzrostowe na podstawie wywiadu medycznego obejmującego m.in. pytania o dokładną charakterystykę dolegliwości, a także czas oraz okoliczności ich pojawienia się. Konieczne jest badanie fizykalne - obejrzenie, dotknięcie, sprawdzenie ruchomości w stawach, wykluczenie zaburzeń chodu.
Podstawowe informacje uzyskane w ten sposób pozwalają zwykle stwierdzić, czy przyczyną dolegliwości są bóle wzrostowe. Jeśli istnieją wątpliwości co do powodu występowania dyskomfortu lub lekarz na podstawie wywiadu wykluczy to zjawisko jako podłoże problemu, potrzebna będzie dalsza diagnostyka w postaci badań laboratoryjnych i/lub obrazowych.
Co może pomóc dziecku przy bólach wzrostowych?
Do łagodzenia bólów wzrostowych można zastosować domowe sposoby w postaci:
- Ciepłej kąpieli,
- Łagodnego masażu kończyn,
- Wykorzystania ciepłych kompresów.
W przypadku nasilonych dolegliwości stosuje się często leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol czy ibuprofen. Nie należy podawać aspiryny.
Jeśli bóle wzrostowe powtarzają się, warto zwrócić większą uwagę na aktywność dziecka. Choć wysiłek fizyczny zdecydowanie jest zalecany, zadbanie o przerwy na odpoczynek i regenerację może pozwolić uniknąć odczuwania nasilonego bólu wieczorami i w nocy.
Bóle wzrostowe – co warto pamiętać?
Silne, powtarzające się bóle kończyn u dziecka mogą być niepokojące dla rodziców, jednak w zdecydowanej większości przypadków nie wiążą się z zaburzeniami, które mogłyby wpływać na zdrowie. Bóle wzrostowe najczęściej są normalną, choć dokuczliwą, częścią procesu dorastania, która nie wymaga interwencji i samoistnie ustępuje. Jednocześnie warto mieć na uwadze, że odchylenia od standardowej charakterystyki tego rodzaju dolegliwości mogą sugerować inną przyczynę i powinny skłonić do wizyty u pediatry.
Źródła:
- Lehman P. J., Carl R. L. (2017) Growing Pains, Sports Health, 9(2): 132-138, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5349398/.
- National Health Services (2022) Growing pains, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/growing-pains/.
- American Academy of Pediatrics (2015) Growing Pains Are Normal Most Of The Time, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/orthopedic/Pages/Growing-Pains-Are-Normal-Most-Of-The-Time.aspx.
- Pavone V., Vescio A., Valenti F. i wsp. (2019) Growing pains: What do we know about etiology? A systematic review, World Journal of Orthopedics, 10(4): 192-205, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6475815/.