Alergia na białka mleka krowiego u niemowlaka - jaką dietę stosować?

Czym jest skaza alergia na białka mleka krowiego?

Alergia na białka mleka krowiego jest to nieprawidłowa, nadmierna reakcja układu odpornościowego organizmu na pochodzące z mleka białka. Najczęściej rozpoznawana jest w wieku niemowlęcym, często jeszcze przed wprowadzeniem do diety żywności uzupełniającej. Zdecydowana większość z dzieci wyrasta z alergii na białka mleka krowiego w ciągu pierwszych kilku lat życia – ponad 80% nabywa tolerancję do ukończenia 3. roku.

Objawy alergii na białka mleka krowiego u niemowlęcia

Wynikające ze spożycia alergenu objawy pojawiające się u niemowlęcia z alergią na białka mleka krowiego zwykle mają mało specyficzny charakter. Mogą być związane z zaburzeniami w obrębie szczególnie skóry, układu pokarmowego i układu oddechowego.

Do objawów skórnych zalicza się przede wszystkim pokrzywkę, czyli wysypkę mającą postać wypukłych swędzących bąbli o zróżnicowanych kształtach i wielkości. Przypominają one ślady po dotknięciu pokrzywy lub ukąszeniu komara.

Objawy skórne w przebiegu alergii pokarmowej bywają mylone z potówkami, które powstają na skutek przegrzania i zwiększonej wilgotności (zazwyczaj związanej z nadmiernym poceniem się zbyt ciepło ubranego dziecka). Potówki można rozpoznać po tym, że pojawiają się w okolicach ciała najbardziej narażonych na przegrzanie, często w gorące dni, i znikają samoistnie w 1-2 doby. Nie obserwuje się wtedy typowo innych objawów, które w przypadku alergii zwykle występują jednocześnie ze zmianami skórnymi.

Wśród objawów alergii ze strony układu pokarmowego można wymienić przede wszystkim:

• Biegunki,
• Obecność krwi lub pasemek śluzu w stolcu,
• Wymioty,
• Bóle brzucha,
• Niskie przyrosty masy ciała związane z zaburzeniami przyswajania składników pokarmowych.

Pochodzącymi z układu oddechowego oznakami skazy białkowej u niemowlaka są natomiast:

• Wodnisty katar,
• Kaszel niezwiązany z infekcją,
• duszność
• Trudności w oddychaniu,
• Świszczący oddech.

Objawy obserwuje się najczęściej w ciągu kilku-kilkunastu minut po spożyciu pokarmu zawierającego białka mleka krowiego. Czasami mamy jednak do czynienia z tzw. reakcją opóźnioną, przy której pojawiają się one nie od razu, zazwyczaj po upływie co najmniej 2 godzinach..

Jak lekarz diagnozuje alergię na białka mleka krowiego?

Nie istnieje badanie, które w sposób całkowicie obiektywny i jednoznaczny pozwoliłoby rozpoznać alergię na białka mleka krowiego. Zgodnie z oficjalnymi wytycznymi diagnozę lekarz ustala w oparciu o szczegółowy wywiad z rodzicem niemowlęcia oraz przeprowadzenie doustnej próby prowokacji. Najbardziej przydatną w codziennej praktyce lekarza próbą diagnostyczną alergii na białka mleka krowiego jest dieta eliminująca białka mleka krowiego. Całkowite ustąpienie objawów klinicznych w trakcie 2-4 tygodni eliminacji białek mleka krowiego z diety

I zaostrzenie objawów klinicznych po ponownym wprowadzeniu białek mleka krowiego potwierdza wystąpienie alergii..

Jako pomoc przy ustaleniu rozpoznania w niektórych przypadkach stosuje się punktowe testy skórne. Warto pamiętać, że dodatni wynik tego badania nie jest jednoznaczny z obecnością alergii i nie powinien stanowić podstawy do wprowadzenia diety eliminacyjnej.

Alergia u niemowląt – dieta

Rozpoznanie alergii na białka mleka krowiego u niemowlęcia wiąże się z koniecznością zastosowania diety wykluczającej mleko krowie i wszystkie produkty, które zawierają jego białka. Taką zmianę sposobu żywienia uznaje się za jedyny skuteczny sposób leczenia alergii. Postępowanie dostosowuje się do tego, czy dziecko jest karmione mlekiem mamy, czy mlekiem modyfikowanym. Duże znaczenie ma także zachowanie ostrożności przy podawaniu pokarmów uzupełniających niemowlęciu z alergią na białka mleka krowiego.

Karmienie piersią niemowlęcia z alergią na białka mleka krowiego

Karmienie piersią niemowlęcia z potwierdzoną alergią na białka mleka krowiego jest optymalnym sposobem żywienia dla dziecka, jednak wymaga wprowadzenia diety eliminacyjnej u mamy do czasu nabycia tolerancji przez malucha. Wynika to z faktu, że spożywane przez nią białka w niecałkowicie strawionej postaci mogą przenikać do pokarmu i wywoływać objawy u dziecka.

Mama karmiąca malucha alergią na białka mleka krowiego powinna wyeliminować z jadłospisu zarówno mleko, jak i wszystkie jego przetwory, a także uważać na przypadkowe spożycie alergenu.

Karmienie mlekiem modyfikowanym niemowlaka ze skazą białkową

Jeśli dziecko z alergią jest karmione mlekiem modyfikowanym, konieczna jest pod nadzorem lekarza zamiana preparatu na taki, w którym białka mleka krowiego zostały w znacznym stopniu zhydrolizowane (rozłożone), przez co nie mają właściwości alergizujących wykazywanych przez pełne białka.

W ciężkich postaciach alergii u niemowlęcua karmionego mieszanką lub przy braku dostatecznych efektów po wprowadzeniu hydrolizatu znacznego stopnia lekarz może zalecić zastosowanie tzw. mieszanki elementarnej - preparatu opartego na wolnych aminokwasach.

Warto mieć na uwadze, że u dziecka z alergią nie zaleca się rutynowo zamiany mieszanek mlecznych na bazie mleka krowiego na mleko innych ssaków, np. kozie czy owcze. Istnieje ryzyko występowania reakcji krzyżowej na wymienione produkty, czyli dziecko z alergią na białka mleka krowiego może być jednocześnie uczulone na te białka. Dla przykładu, prawdopodobieństwo wystąpienia objawów alergii po spożyciu mleka koziego u dziecka ze skazą białkową sięga 90% (w przypadku soi jest znacznie niższe, ale nadal warto wziąć ten aspekt pod uwagę).

Żywność uzupełniająca w diecie dziecka ze skazą białkową

Przy podawaniu niemowlęciu z alergią na białka mleka krowiego nowych produktów należy zachować ostrożność. Najważniejszą zasadą jest unikanie podawania jakiejkolwiek żywności zawierającej alergizujące białka. Diety dziecka nie rozszerzamy więc o mleko krowie i wszystkie jego przetwory, w tym m.in. jogurty, maślanki, kefiry, sery, śmietanę czymasło.

Mleko jest składnikiem wielu produktów dla niemowląt, np. może występować w niektórych produktach w słoiczkach (bywa dodawane do zarówno do zupek i obiadków, jak i deserków). Jeśli chcesz uzupełnić dietę dziecka o kaszki dla niemowląt musisz upewnić się, że wybierasz produkty bezmleczne – i dla zachowania odpowiedniej wartości odżywczej przygotowywać je z użyciem mleka mamy lub spożywanej na co dzień przez dziecko mieszanki mlecznej dla alergików. Sprawdzaj skład wszystkich produktów, które chcesz podać małemu alergikowi.

Pamiętaj przy tym, że czasami białka mleka kryją się w żywności, która nie kojarzy nam się z ich obecnością. Uważaj w szczególności wybierając produkty, takie jak:

• Pieczywo i różnego rodzaju wypieki, w tym bułki i chleb, ciasta i ciasteczka, herbatniki, biszkopty,
• Wyroby mięsne, np. parówki i wędliny,
• Desery, w tym czekolady, cukierki, batony, kremy, lody, budynie, kakao i czekolada w proszku, napoje mleczne i mleczno-owocowe,
• Tłuszcze roślinne, np. margaryny (niektóre z nich – choć nie wszystkie - zawierają białka mleka).

Trzeba zdawać sobie sprawę również z tego, że na liście składników białka mleka krowiego mogą kryć się pod różnymi nieoczywistymi nazwami. Unikaj podawania dziecku produktu, jeśli zawiera on m.in. :

• Kazeinę,
• Serwatkę,
• Kazeinian (np. kazeinian wapnia, sodu, potasu, magnezu),
• Laktoglobulinę,
• Laktoalbuminę.

Kiedy rozpoczniesz rozszerzanie diety dziecka z alergią na białka mleka krowiego, uwzględniaj w niej produkty bezmleczne, które zwiększą podaż wapnia w posiłkach. Choć mleko mamy) stanowią najlepsze źródła tego składnika mineralnego w diecie niemowlęcia, warto uzupełniać jadłospis również o inne zawierające go produkty, w tym:

• Zielone warzywa, np. brokuły, jarmuż, natkę pietruszki, szpinak, białą kapustę, brukselkę,
• Ryby,
• Bezmleczne kaszki, takie jak kaszka Porcja Zbóż bezmleczna owsianka z ryżem BoboVita lub kaszka Porcja Zbóż bezmleczna jaglano-ryżowa malina BoboVita,

Alergia na białka mleka krowiego u niemowlęcia – co możesz jeść, jeśli karmisz dziecko piersią?

W okresie karmienia piersią dziecka z alergią na białka mleka krowiego zaleca się wdrożenie diety bezmlecznej, wykluczającej mleko krowie i wszystkie jego przetwory. Jednocześnie istotne jest, by dostarczać organizmowi składników pokarmowych brakujących w jadłospisie pozbawionym mleka.

Warto, by w diecie znalazły się:

• Warzywa (różnorodne, z uwzględnieniem zielonych),
• Owoce,
• Produkty zbożowe, takie jak brązowy ryż i makaron, kasze (np. gryczana, jaglana), pieczywo pełnoziarniste, płatki owsiane,
• Mięso, zwłaszcza chude, np. kurczak, indyk, chude części wołowiny,
• Ryby – różnorodne, chude i tłuste, ze względu na zawartość wapnia warto uwzględnić szprotki i sardynki,
• Nasiona roślin strączkowych, np. fasola, soczewica (soja, choć wartościowa pod kątem odżywczym, zwykle jest niezalecana w tym przypadku ze względu na ryzyko alergicznej reakcji krzyżowej i wywoływania objawów u dziecka),
• Oleje roślinne, np. olej rzepakowy, oliwa z oliwek.

Potencjalnie niedoborowym składnikiem u mamy karmiącej wykluczającej mleko jest przede wszystkim wapń. Zapotrzebowanie na ten minerał rośnie w czasie laktacji. Kobietom karmiącym piersią niemowlę z alergią na białka mleka krowiego rekomenduje się przyjmowanie suplementu tego składnika w ilości 1000-1300 mg na dobę. Zalecane jest również stosowanie potrzebnej do przyswajania wapnia witaminy D, zwykle w dawce 1500-2000 j. m. dziennie.

Źródła:

1. Edwards C. W., Younus M. A. (2023) Cow Milk Allergy, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542243/.
2. Guerra K., Toncar A., Krishnamurthy K. (2023) Millaria, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537176/.
3. Horovath A., Jarocka-Cyrta E., Nowak-Węgrzyn A. i wsp. (2021) Diagnostyka i leczenie alergii na białka mleka krowiego. Stanowisko Sekcji Alergii na Pokarmy Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria, 18: 342-362, dostęp: https://www.standardy.pl/artykuly/id/1798.
4. Horovath A. (2022) Paradygmaty najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci – postępowanie w alergii na białka mleka krowiego, Terapia 10: 8-12, dostęp: https://journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/1773161.
5. Szajewska H., Socha P., Horovath A. i wsp. (2021) Zasady Żywienia Zdrowych Niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Przegląd Pediatryczny 50: 1-19, dostęp: https://ptp.edu.pl/dokumenty/4337.pdf.
6. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej Wapń – znaczenie, źródła, przykłady realizacji z diety, dostęp: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/wapn-znaczenie-zrodla-przyklady-realizacji-z-diety/.