Właściwe żywienie w 3 pierwszych latach życia jest bardzo ważne dla przyszłości dziecka. Wspiera ono prawidłowy rozwój organizmu, w tym dojrzewanie funkcji poszczególnych narządów. Gotowość malucha do odkrywania nowych smaków stawia rodziców przed nie lada wyzwaniem. Jak rozpocząć rozszerzanie diety malucha, aby było dla niego bezpieczne?
Kiedy rozpocząć wprowadzanie pokarmów stałych do jadłospisu?
Eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rekomendują, aby w 6 pierwszych miesiącach życia dziecko było karmione wyłącznie piersią. Po tym czasie przychodzi czas na rozszerzanie jadłospisu niemowlęcia, a mleko mamy wciąż powinno być stałym elementem codziennej diety malucha – nawet do ok. 2. roku życia lub dłużej, tak długo, jak chce tego mama i dziecko[1]. Rozszerzanie diety należy rozpocząć nie wcześniej niż od ukończenia 17. tygodnia życia (początek 5. miesiąca życia) i nie później niż w 26. tygodniu życia maluszka (początek 7. miesiąca życia)[2].
Proces rozszerzania diety u dziecka – jak to robić prawidłowo?
Rozszerzanie diety jest bardzo istotnym etapem kształtowania u niemowlęcia nawyków żywieniowych i nie powinno się rozpoczynać zarówno zbyt wcześnie, jak i zbyt późno. Dlaczego wprowadzanie stałych pokarmów przed 17. tygodniem życia dziecka nie jest dobrym pomysłem?
- Na tym etapie organizm niemowlęcia jest jeszcze zbyt delikatny, by strawić pokarm inny niż mleko mamy lub mleko modyfikowane.
- Mleko mamy (lub modyfikowane, jeśli z uzasadnionych powodów karmienie piersią nie jest możliwe) zawiera wszystkie niezbędne do prawidłowego rozwoju składniki we właściwych ilościach i proporcjach.
- Kobiecy pokarm dostarcza maluszkowi energię do prawidłowego wzrostu i rozwoju. Zawiera też przeciwciała, które chronią dziecko przed infekcjami i biegunką[3].
- Pokarmy stałe mogą spowodować, że niemowlę będzie wypijało mniej mleka mamy, co z kolei może wpłynąć na zmniejszenie ilości wytwarzanego przez kobietę pokarmu, a w rezultacie dziecko będzie otrzymywało mniej składników odżywczych niż potrzebuje.
- Zbyt wczesne rozszerzanie diety jest również związane z ryzykiem pojawienia się alergii oraz nadwagi w późniejszym życiu[4].
Gdy rozszerzanie diety o nowe pokarmy – inne niż mleko mamy – rozpocznie się z kolei za późno, niemowlę nie otrzyma odpowiedniej ilości energii i substancji odżywczych, których ze względu na intensywny rozwój potrzebuje coraz więcej. Opóźnianie wprowadzania stałych pokarmów może negatywnie wpłynąć na prawidłowy wzrost i rozwój dziecka. Ponadto zwiększa się wtedy również ryzyko wystąpienia niedoborów składników odżywczych, a co za tym idzie – ryzyko niedożywienia.
Masa ciała dziecka po urodzeniu a odpowiedni moment wprowadzania pokarmów stałych
Zarówno mała, jak i duża masa urodzeniowa dziecka nie decydują o tym, w jakim momencie powinno nastąpić rozszerzanie diety. Odpowiedni moment wprowadzania pokarmów uzupełniających następuje wtedy, gdy rodzice zaobserwują stabilizację główki u maluszka oraz takie sygnały jak[KS3] :
- głód wkrótce po karmieniu mlekiem,
- nocne pobudki, choć wcześniej dziecko przesypiało noc bez przerw,
- ssanie piąstki przez niemowlę lub zainteresowanie tym, co Ty jesz.
Czy kolejność wprowadzania pokarmów ma znaczenie?
W 1. roku życia umiejętność gryzienia i żucia u niemowlęcia dopiero się kształtuje. Początkowo maluchy odrzucają pokarmy, których spożycie sprawia im trudność. Właśnie dlatego posiłki stałe wprowadza się stopniowo – zaczynając od tych o gładkiej konsystencji, z czasem włączając te z grudkami i większymi kawałkami. Jako pierwsze w jadłospisie pojawiają się warzywa, po około 2 tygodniach należy wprowadzać owoce, a następnie można zaproponować maluchowi posiłki skomponowane ze zbóż. Z czasem do diety malucha wprowadza się również mięso, ryby, jajo czy przetwory mleczne.
Na początku możesz wybrać puree z brokułu, kalafiora, marchewki, czy zielonego groszku. Posiłki możesz podawać między karmieniami, zawsze łyżeczką. Nie martw się, gdy maluszek zjada niewielkie ilości produktu. Dopiero przyzwyczaja się do nowego smaku i konsystencji.
Zapraszamy również do pobrania bezpłatnego pliku PDF, który ułatwi Ci proces rozszerzania diety maluszka:
Sekcja pytań i odpowiedzi:
Kiedy jest odpowiedni czas aby rozpocząć podawanie innych produktów niż mleko?
Zgodnie z rekomendacjami ekspertów rozszerzanie diety należy rozpocząć nie wcześniej niż od ukończenia 17. tygodnia życia (początek 5. miesiąca życia) i nie później niż w 26. tygodniu życia (początek 7. miesiąca życia)[5].
Jak zacząć wprowadzać nowe pokarmy?
Posiłki stałe wprowadza się stopniowo i w niewielkich ilościach. Należy rozpocząć od pokarmów o gładkiej konsystencji, z czasem włączając te z grudkami i większymi kawałkami. Jako pierwsze do jadłospisu wprowadza się warzywa, np. brokuł, marchewkę dynię czy zielony groszek, po około 2 tygodniach należy wprowadzać owoce. Z czasem można zaproponować niemowlęciu posiłki skomponowane ze zbóż, np. w postaci kaszek, a także mięso, ryby, jajo oraz przetwory mleczne. Początkowo będą to 1-2 łyżeczki aby zaznajomić niemowlę z nowym smakiem i konsystencją. Z czasem będzie ono mogło już zjeść pełną porcję. Należy obserwować niemowlę, a nowe produkty podawać w ostępie 2-3 dni.
[1] World Health Organization, Infant and young child feeding, 2009.
[2] Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci , Standardy Medyczne/Pediatria 2021, T. 18.
[3] Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
[4] Fewtrell M. i wsp., Complementary feeding, A position paper by the ESPGHAN committee on nutrition. J PEDIATR GASTR NUTR, 2017, 64.1 119-132.
[5] Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci , Standardy Medyczne/Pediatria 2021, T. 18.