ABC karmienia piersią – to musisz wiedzieć

Kobiecy organizm zaczyna produkować pokarm już w trakcie ciąży, a pierwsze mleko pojawia się pomiędzy 16. a 22. tygodniem ciąży. Wówczas gromadzi się ono jeszcze w przewodach mlecznych, a niekiedy kilka kropelek mleka może pojawić się na brodawkach tuż przed rozwiązaniem.

Korzyści płynące z karmienia piersią

Eksperci z wielu towarzystw i organizacji, m.in. Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Komitetu Żywienia Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) czy Instytutu Matki i Dziecka (IMiD), rekomendują, aby dążyć do wyłącznego karmienia niemowlęcia piersią przez 6 pierwszych miesięcy jego życia.

Mleko matki charakteryzuje się licznymi właściwościami prozdrowotnymi, wynikającymi z jego unikalnego składu, który jest zmienny i dostosowany do aktualnych potrzeb żywieniowych niemowlęcia. W kobiecym pokarmie znajduje się wiele cennych składników, w tym m.in. oligosacharydy, laktoferyna, liczne przeciwciała, enzymy, hormony wzrostu, a także czynniki stymulujące rozwój odporności. Podstawową korzyścią wynikającą z karmienia piersią jest zminimalizowanie ryzyka wystąpienia u dziecka wielu chorób. Ponadto istnieją dowody na to, że karmienie piersią zmniejsza również ryzyko wystąpienia u dziecka w przyszłości alergii, otyłości, zakażeń przewodu pokarmowego, dróg oddechowych oraz cukrzycy typu 1 i 2[1].

Karmienie piersią to również wiele korzyści zdrowotnych dla mamy. To m.in. zminimalizowanie ryzyka wystąpienia krwawienia poporodowego, a także przyśpieszenie procesu obkurczania macicy po porodzie czy zwiększenie remineralizacji kości.

Kiedy rozpocząć karmienie piersią?

Pierwsze karmienie piersią powinno odbyć się możliwie jak najszybciej – najlepiej tuż po porodzie. Jest to niezwykle istotne zarówno z punktu widzenia mamy, jak i noworodka. Kontakt „skóra do skóry” sprawia, że organizm kobiety wydziela hormony, które są odpowiedzialne za stymulację laktacji. Nie bez znaczenia przy tym jest to, że w trakcie pierwszego karmienia piersią nowo narodzone dziecko ma pierwszy bezpośredni kontakt z mikrobiotą mamy.

Zazwyczaj w pierwszych godzinach życia noworodek sygnalizuje gotowość do pobrania pokarmu, m.in. przez otwieranie buzi. Pierwszym pokarmem noworodka karmionego piersią jest tzw. siara (gęsty pokarm o żółtawym zabarwieniu), która wydziela się w piersiach kobiecych tuż po porodzie. Zawiera skoncentrowaną dawkę składników, które pełnią funkcję m.in. ochronną i stymulującą rozwój dziecka.

Niekiedy jednak dziecko może być niechętne do ssania piersi – może być to spowodowane np. ulewaniem wodami płodowymi. W takiej sytuacji należy odczekać kilkadziesiąt minut, by układ pokarmowy maluszka całkowicie się oczyścił.

Jak często karmić piersią?

Najlepszym i zalecanym sposobem karmienia dziecka jest karmienie na żądanie, które polega na podawaniu dziecku pokarmu wtedy, kiedy tego potrzebuje, co może sygnalizować w różny sposób, w tym m.in. nadmiernym pobudzeniem, ssaniem palca czy też płaczem. W pierwszych tygodniach życia dziecko ssie pierś matki średnio 8-12 razy w ciągu doby (z czego 1-2 razy w nocy). Wraz z upływem czasu częstotliwość karmień maleje (do ok. 7-8 razy w 2. miesiącu życia).

W pierwszych miesiącach życia jedynym pokarmem dla niemowlęcia powinno być mleko matki. W 5.-6. miesiącu życia maluszek, oprócz umiejętności ssania i połykania pokarmu, zaczyna już rozdrabniać pokarm językiem, wypycha jedzenie z ust za pomocą języka, a także otwiera usta przy zbliżaniu łyżeczki. Zgodnie z zaleceniami ekspertów to dobry czas na rozpoczęcie zapoznawania dziecka z nowymi smakami i konsystencjami. W kolejnych miesiącach życia dziecko pobiera wargami pokarm z łyżeczki, gryzie, żuje i rusza językiem na boki, a także zaczyna rozwijać koordynację umożliwiającą samodzielne jedzenie. Pamiętaj, że do 1. roku życia podstawą jego żywienia nadal powinno pozostawać Twoje mleko (lub mleko modyfikowane, jeśli z uzasadnionych powodów nie karmisz piersią). Pomocą w rozszerzaniu diety i żywieniu niemowlęcia jest opracowany przez ekspertów schemat żywienia niemowląt.

To ciekawe

Optymalny czas karmienia piersią jest kwestią indywidualną, uzależnioną m.in. od tempa ssania dziecka, przełykania przez nie pokarmu czy poziomu laktacji. Minimalny czas karmienia dziecka wynosi 10 minut, a maksymalny – 40 minut.

Jak poznać, że dziecko jest już najedzone? Najczęściej przestaje wtedy ssać, uspokaja się i zapada w sen. Warto pamiętać, że podczas tzw. skoków rozwojowych zwiększa się zapotrzebowanie dziecka na pokarm. Taki stan jest całkowicie naturalny i zazwyczaj trwa kilka dni, po czym wszystko wraca do normy.

Jak prawidłowo karmić piersią?

Efektywność karmienia piersią uzależniona jest m.in. od pozycji mamy karmiącej i sposobu przystawienia dziecka do piersi. Mimo że jest to naturalny proces, to większość kobiet – szczególnie świeżo upieczonych mam – zastanawia się, jak poprawnie karmić swoje dziecko. Pamiętaj, że nie istnieje jedna uniwersalna pozycja, która odpowiadałaby wszystkim mamom. Wybór techniki karmienia piersią powinien być podyktowany przede wszystkim ułatwieniem dziecku dostępu do piersi. Równie istotny jest także Twój komfort.

Wyróżnia się pięć podstawowych technik karmienia piersią:

• Pozycja klasyczna

To najpopularniejsza technika karmienia piersią. Mama przyjmuje wygodną pozycję siedzącą – plecami przylega do oparcia, a pierś utrzymuje kciukiem ułożonym przeciwstawnie do pozostałych palców, które nie dotykają brodawki (tzw. chwyt C). Kobieta naprowadza dziecko na pierś poprzez lekkie dotknięcie brodawką jego górnej wargi (ewentualnie okolicy przynosowej). Podczas pozycji klasycznej dziecko powinno mieć szeroko otwarte, szczelnie obejmujące brodawkę usta, lekko wywinięte wargi, nos i brodę przylegające do piersi, a policzki wypełnione pokarmem.

• Pozycja biologiczna

Ta technika jest bardzo zbliżona do klasycznej. Różni się od niej głównie ułożeniem ciała mamy, która przyjmuje pozycję półleżącą.

• Pozycja leżąca

To nieco bardziej wymagająca technika – zarówno dla mamy, jak i dla dziecka. Rekomendowana jest kobietom z bardzo dużymi piersiami lub płaskimi brodawkami. Mama przyjmuje pozycję leżącą na boku, głowę ma podpartą na poduszce, a rękę ułożoną pod głową lub podtrzymuje nią dziecko. Pierś, którą ma zamiar karmić, znajduje się przy powierzchni łóżka, a jej brodawka skierowana jest ku dziecku. Dziecko leży na boku, a jego twarz skierowana jest w stronę piersi. Przy pozycji leżącej bardzo ważne jest, by ciało niemowlęcia znajdowało się w jednej linii.

• Pozycja spod pachy

To technika karmienia zalecana mamom po cesarskim cięciu, a także kobietom z dużym biustem. Może się sprawdzić również wtedy, gdy dziecko ma problemy z uchwyceniem brodawki. Mama przyjmuje pozycję siedzącą, pod plecy ma włożoną poduszkę, a jej ciało jest lekko pochylone do przodu. Dziecko leży na boku, jego brzuszek przylega do boku, a nóżki znajdują się pod pachą matki. Kobieta karmiąca podtrzymuje dziecko całą ręką. Opcjonalnie pod główkę dziecka można podłożyć poduszkę.

• Pozycja krzyżowa

Jest to jedna z najlepszych technik dla świeżo upieczonych mam, ponieważ zapewnia dziecku najłatwiejszy dostęp do piersi. Mama przyjmuje wygodną pozycję siedzącą, dziecko leży na boku, a jego brzuszek powinien przylegać do brzucha kobiety. Podczas karmienia mama przytrzymuje główkę dziecka ręką przeciwną do piersi, do której przystawia maluszka.

Pamiętaj!

Zarówno przy ssaniu, jak i podczas płaczu dziecko połyka powietrze. Z tego powodu po każdym karmieniu eksperci rekomendują uniesienie dziecka pionowo lub położenie jego główki na ramieniu i wykonanie masażu lub oklepywania plecków. Ma to na celu wywołanie odbicia. Niekiedy towarzyszy temu ulanie niewielkiej ilości pokarmu.

Gdy nie możesz karmić piersią

W nielicznych przypadkach karmienie piersią jest przeciwwskazane. Ze strony dziecka bezwzględną przeszkodą jest klasyczna galaktozemia (czyli rzadka wrodzona choroba metaboliczna) oraz wrodzony niedobór laktozy. Oprócz tego przeciwwskazaniem do karmienia piersią może być również zły stan zdrowia dziecka i niektóre wady serca (przy których ssanie piersi jest dla dziecka zbyt dużym wysiłkiem energetycznym).

Odrębną grupę stanowią przeciwwskazania do karmienia piersią ze strony mamy, m.in.:

• zakażenie wirusem HIV,
• nieleczona gruźlica,
• ciężka choroba psychiczna,
• przyjmowanie narkotyków.

Pamiętaj! Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące przeciwwskazań co do karmienia piersią, skonsultuj się z lekarzem lub z certyfikowanym doradcą laktacyjnym.

Sekcja pytań i odpowiedzi:

Jakie są korzyści płynące z naturalnego karmienia dziecka?

Karmienie piersią to wiele korzyści dla dziecka oraz dla mamy. U niemowlęcia karmionego piersią istnieje mniejsze ryzyko wystąpienia alergii, otyłości, zakażeń przewodu pokarmowego, dróg oddechowych oraz cukrzycy typu 1 i 2 w przyszłości. U kobiety karmiącej piersią m.in. istnieje mniejsze ryzyko wystąpienia krwawienia poporodowego, a także szybciej obkurcza się macica po porodzie.

Jak przygotować dziecko do karmienia piersią?

Zazwyczaj w pierwszych godzinach życia noworodek sygnalizuje gotowość do pobrania pokarmu, m.in. przez otwieranie buzi. Jeśli niemowlę jest niechętne do ssania piersi, może być to spowodowane np. ulewaniem wodami płodowymi. W takiej sytuacji należy odczekać kilkadziesiąt minut, by układ pokarmowy maluszka całkowicie się oczyścił.

Jakie są przeciwwskazania do karmienia piersią?

Istnieje niewiele przeciwwskazań do karmienia piersią. Ze strony dziecka bezwzględną przeszkodą jest klasyczna galaktozemia (czyli rzadka wrodzona choroba metaboliczna) oraz wrodzony niedobór laktozy. Oprócz tego przeciwwskazaniem do karmienia piersią może być również zły stan zdrowia dziecka i niektóre wady serca (przy których ssanie piersi jest dla dziecka zbyt dużym wysiłkiem energetycznym), a ze strony mamy – zakażenie wirusem HIV, nieleczona gruźlica, ciężka choroba psychiczna oraz przyjmowanie narkotyków.

[1] Szajewska H., Horvath A., Rybak A., et.al., Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci „Standardy Medyczne/Pediatria” 2016; 13: 9-34.